Radivoj Radić

Vizantinci su sebe nazivali Romeji (Rimljani), a svoju državu „carstvo Romeja“, pa se njen vladar do kraja postojanja carstva potpisivao formulom „u Hristu Bogu verni car (vasileus) i samodržac (autokrator) Romeja“. Termini Vizantija i Vizantijsko carstvo zapravo su veštački i predstavljaju izum moderne nauke, a u vezi su sa drevnim gradom na evropskoj strani moreuza Bosfor, koji se nazivao Vizantion.

Na temeljima tog grada Konstantin Veliki je u prvoj polovini IV veka podigao velelepni megalopolis i preimenovao ga u Konstantinopolj (Konstantinov grad). Tako je termin Vizantija kao naziv za državu uveden u XVI veku, kada ona više nije ni postojala. Učinio je to Jeronim Volf (1516–1580), nemački klasičar i pionir vizantologije, koji je ispravno uočio da postoji jasna razlika između Rimskog carstva I, II i III veka i carstva IV i kasnijih stoleća.

Od posebne važnosti je to da je istočni deo carstva, pre svega zahvaljujući gušćoj naseljenosti, boljoj ekonomiji, većem broju velikih gradova i jače utemeljenom hrišćanstvu, lakše podneo tu krizu, što je za posledicu imalo pomeranje težišta carstva u istočne provincije.