Çaldıran döyüşü (3-cü nəşr)

İnsan şah da olur, sultan da olur, amma xoşbəxt olmur.

İnsan belədir də, həmişə təzə bir şey axtarır. Təzə paltar, təzə ev, təzə hökmdar. Elə bilir ki, təzə köhnədən yaxşı olacaq.

Qocalıq pis şeydi. İnsan müdrikləşsə də, fikirləri də elə ayaqları kimi gücdən düşür. Cəld, çevik olmur.

Ziyad xan qırmızı əbasını çiyninə atıb taxtına oturdu. Qurbani ölüm qabağında olsa da, onun taxtı ilə Şah İsmayılın taxtını müqayisə elədi. Şah İsmayılın taxtı kiçik, onunku böyük idi. Şah İsmayılın ölkəsi böyük, onunku əl içi boydaydı. Görünür, ölkə, hökm kiçik olanda hikkə böyük olur.

Güc – kobud, qaba güc hər cür gözəlliyin, xoşbəxtliyin düşmənidi. O kor-koranə axan seldi, meşəyə düşən yanğındı. O yaratmır, o məhv eləyir, viran qoyur.

— Allah yeri-göyü heçdən yaradıb. Demək sənin də bu heç dediyin dərdin bu dünya qədərdi.

Bir gün meşədə səs düşür ki, bizi qırmağa gəlirlər. Palıd inanmır. Deyir bizə heç kimin gücü çatmaz. Deyir bizi kim qırmaq istəyir? Deyirlər balta. Soruşur, sapı nədəndir? Deyirlər ağacdan. Deyir onda kökümüzü kəsəcək. Sapı bizdəndisə, bələdçisi özümüzdəndi, qurtardı. Məhv olacağıq

— Ay uşaq nə yığırsan?

— Çör-çöp yığıram.

— Çöp çöpdü, bəs çör nədi?

— Çör durandı, çöp yıxılandı.

— Bu quzular kimindi?

— Qoyunların.

— Kəndinizdə böyüklər kimlərdi?

— Öküzlər.

— Elə demirəm ey, kəndə qonaq gələndə kim qarşılayır?

— İtlər.

Təbrizin Nəsriyyə məscidini Uzun Həsən tikdirmişdi.

Sultan Mahmud Qazı bəyin oğlu idi. Babası Fərrux Yasar öldürüləndən sonra atası Şirvanşah keçmişdi. Amma on səkkiz yaşlı Sultan Mahmud hakimiyyətə keçmək üçün alışıb yanırdı. Bilirdi ki, atasından sonra hökmdar özü olacaq. Amma gözləməyə səbri çatmırdı. Taxta oturmaq, hökm vermək, adam asdırmaq, baş kəsdirmək, rəqqasələrin açıq göbəklərinə «Saqiyan» şərabı töküb içmək... fikri onun yuxusunu, rahatlığını əlindən almışdı.

Bir gecə atası məclisdən kefli qalxıb Gülüstan sarayının dar dəhlizi ilə yataq otağına gedəndə oğlu onunla qarşılaşdı.