Zülfü Livaneli

Melek Tavus'un diger meleklerden farkm1 sorma cesaretini gosteriyorum. Qiinkii diyor, hem iyiligi hem kotiiliigu barmd1nr, aynen insan gibi. Her insamn ii;inde iyi ve kotii, yan yana durur.

Hangisini beslersen o galip gelir.

Bu diinyada hii;bir §ey insanlan soz kadar etkileyemez. Orta

§ark da soziin zirveye vurdugu yerdir, hii;bir bolgenin

§iiri, menk1besi, masah bu kadar kuvvetli, insanm yiiregine i§leyen kudrette degildir. l§te bu yiizden bizim buralarda §airier biiyiicii sm1fma girer. insanlan giizel

sozlerle biiyiiledikleri ii;in.

Maya zigguratlarmm dart tarafmm da merdiven olmas1

nas1l bir sa�ma dii§iinceye dayamyor bilir misiniz; vah

§i ormanda yilandan korkan Mayalar bu siiriingeni kutsalla§bnyor ve giiniin her saatinde, giine§ nerede olursa olsun yere y1lan golgesi dii§mesi i�in piramidi bu §ekilde yap1yor. Sonu� ne? Sa�masapan bir inan�tan dogan miithi§ bir estetik. Diinyadaki biitun tapmaklar, altarlar, piramitler gibi. Bu yiizden baz1 §eyleri bo§ inan�

diye kii�iimsemeyin, onlars1z insan kiiltiirii olmazd1;

ne mimari, ne miizik, ne edebiyat.

Daha sonra gelen dinlerde §eytan da cennetten kovuldugu i<;in Melek Tavus'un §eytan oldugunu sanmI§lar. Bunlan da §eytana tapar ilan etmi§ler.

Oysa Melek Tavus cennetten kovulduktan sonra yaptiklarma pi§man olmu§, yedi bin sene gozya§I dokmii§, diinyadaki biitiin ate§leri sondiiriip biitiin denizleri doldurmu§. Bunun iizerine de Tann yani Ezd onu affedip tekrar yanma alm1§, ba§melek yapm1§. Ezidilerin inanc1 boyle oglum. Melek Tavus'u kutsal sayarlar, §eytan soziinii agizlarma almazlar. Melek Tavus'un iyi mi kotii mii oldugunu sorarsan, hem iyi hem kotiidiir cevab1-m ahrsm, yani hem iyiligin, hem kotiiliigun melegi.

Ezidiler, giinde uir kere giine§e doniip dua

ederler, baz1lan koklerinin eski giine§ dinine dayand1-

g1m soyliiyor. 0 kadar eski bir din ki herkes ba§lang1-

cm1 unutmu§. Bizim burada Siiryani manastirlan var

ya, Deyrulzafaran'm altmda bir Giine§ Tapmag1 vardir, dort bin y1l once yap1lm1§, oraya da dua etmeye giderler. Bunlann inancma gore Tann ve yedi melek vardir. Ba§melek de Melek Tavus'tur yani onlarm soyleyi

§iyle Tavuse Melek. Evet, tavusku§u biiriminde bir me-

4 8

lek, ba§melek, Tann insam yaratip da ona secde etmesini istedigi zaman bunu reddetmi§, hen ate§ten yaratild1m, o topraktan; ona secde etmem, o bana secde etsin, dedigi i<;in cennetten kovulmu§. l§te §eytan laf1 buradan pk1yor.

Harese nedir, bilir misin oglum? Arapc;a eski bir kelimedir. Bildigin h1rs, haris, ihtiras, muhteris sozleri buradan tiiremi§tir. Harese §Udur evlad1m. Develere c;ol gemileri derler bilirsin, bu miibarek hayvan ii<; hafta yemeden ic;meden, ac; susuz c;olde yiiriir de yiiriir; o kadar dayamkhdir yani. Arna bunlarm c;olde c;ok sevdikleri bir diken vardir. Gordiikleri yerde o dikeni kopanr c;ignemeye ba§larlar. Keskin diken devenin agzmda yaralar ac;ar, o yaralardan kan akmaya ba§lar. Tuz-1 u kanm tad1 dikeninkiyle kan§mca bu, devenin daha

c;ok ho§una gider. Boylece yedikc;e kanar, kanad1kc;a yer,

bir tiirlii kendi kanma doyamaz ve engel olunmazsa

kan kaybmdan oliir deve. Bunun ad1 haresedir. Demin

de soyledim, hirs, ihtiras, haris gibi kelimeler buradan

gelir. Biitiin Ortadogu'nun adeti budur oglum, tarih boyunca birbirini oldiiriir ama aslmda kendini oldiirdiigunii anlamaz. Kendi kamnrn tadmdan sarho§ olur.

eski bir Arap �iiri geliyor akhma: Asil insanlarm en ne

�eli zamanlarmda bile bir hiiziin vardir, daha dii�iik

ruhlar ise en sefil zamamnda bile ne�elidir. 1nsanlarm

fazla giilmedigi, kadmlarla �ocuklarm evin erkeklerinin yamnda yiiksek sesle konu�amad1gi; dede, baba eve geldigi zaman Arap �ark1lan �alan radyonun kapatild1-g1, alelacele yenilen yemek sirasmda kimsenin konu�mad1gi, ne�esiz ve tats1z bir hayata �ok uyan bir �iir bu.