Ertuğrul Gazi

Kaynakların ittifakla bildirdiğine göre savaşçı, kahraman, mert ve cesur birisi olan Ertuğrul Gazi aşiretine yurt olabilecek, gazâ ve fethe müsait bir yer bulabilmek için son derece hareketli bir hayat yaşamıştır. Bu hareketli yaşam esnasında zaman zaman savaşların ve mücadelelerin içerisinde de yer almak durumunda kalan Ertuğrul Gazi, Türk tarihinin kahraman, cengâver ve gazi tanımlamasına tam anlamıyla uyan yiğit bir Türk Beyidir. Kaynaklarda onun katıldığı bildirilen savaşları şöylece sıralayabiliriz:

Oğlu Ertuğrul ve Osman’ı yetiştiren o’dur. Hayme Ana’nın mezarı da zamanla başka eski türbeler gibi halk tarafından ziyaretgâh haline getirilmiştir. Bu şekilde Hayme Ana adına Türbe yapılan ilk Türk kadını oluştur.

Ertuğrul Gazi öldüğü zaman, Osmanlılar’ın elinde 4.800 kilometre kareden fazla toprak olmadığı ve bu toprağın bile bir kısmının Ertuğrul tarafından Bizans’tan fethedildiği anlaşılmaktadır. Selçuklu Sultanı’nın Kayılar’a verdiği “yurd” yani malikânenin 1.000, en iyimser tahminle 2000 kilometre kareden fazla olmadığı muhakkaktır. İşte Osmanoğulları, üç buçuk yüzyıl içinde bu yurdlarını 20.000 kere büyüteceklerdir. İnsanlık tarihinde böyle bir gelişmeye malik olmuş başka hiçbir hanedan yoktur.

Ertuğrul Gazi vakfının temel özelliği “selâtîn vakfı” olmasıdır. Osmanlı padişahları, Ertuğrul Gazi vakfını kendi vakıflarının yapısına sokmuşlardır. Bunun sebebi muhtemelen vakfın devamlılığının sağlanması ve her türlü müdahalenin dışında tutulmak istenmesidir. Bilindiği gibi selâtîn vakıflarının idaresi Darüssaade Ağalığı’na bağlıydı. Darüssaade Ağası, selâtîn vakıflarını nezaretle vazifeliydi. Tevliyet ise padişahların vekil tayin ettikleri kişilere verilirdi. Bu durum Ertuğrul Gazi vakfına âit belgelerde de açıkça görülür

Anadolu’da yerleşim yeri adı olarak kullanılan şahıs isimlerinden birisi, Ertuğrul Gazi’nin adıdır. Ertuğrul adıyla Bilecik, Balıkesir’de iki yerleşim yeri mevcuttur

Bunlardan da anlaşılacağı üzere Ertuğrul Gazi cesur, savaşçı ve atak bir kimseydi. Sahip olduğu toprakları hızla genişletmesi, zamana göre hedeflerini belirlemesi enerjik bir kişilik olduğunu göstermektedir. Devlet idaresinde ve teşkilatında kabiliyetli olduğu açıktır. Zira görev yaptığı süre içerisinde devlet kurmamış olsa bile boyunu etrafındaki tehlikelerden korumuş, iyi bir şekilde sevk ve idare etmiştir. Kendisi Osmanlı Devleti ağacının fidanlarını, yiğitlerini ve ilk padişah Osman Bey’i yetiştirirken “Cihad ve fî sebîlillâh ilây-ı kelimetullah” düşüncesini de onlara aşılıyordu. Son derece inançlı, dindar bir kişi olduğu bilinmektedir. Ömrünü Allah yolunda düşmanları ile savaşa adamış olan Ertuğrul Gazi Osmanlı Devletinin mayasını çalmıştır. Yeri geldiğinde düşmanları ile dost geçinmesini bildiğini de tespit ettiğimiz Ertuğrul Gazi’nin bu şekilde stratejik ve politik becerisinin de bulunduğunu öğrenmekteyiz. Kendisi aşireti ve gelişmesi için en uygun doğal, stratejik, coğrafi koşulların bulunduğu yeri arayıp bulmuş ve Söğüt ve çevresine gelip yerleşmiştir. Bu özelliklerinden başka Ertuğrul Gazi’nin ileri görüşlü, tedbirli, siyaset biliminden anlayan, askeri görüşlerinde isabet sağlayan bir kimse olduğunu kaynaklardan öğrenmekteyiz.

Şurası muhakkak ki Osman Gazi’nin dayandığı Kayı boyunun mevcudu kısa sürede büyük bir beylik teşkil edecek miktarda görünmemektedir. Ancak 1230’lu yıllarda Anadolu’da görülen Ertuğrul Bey’in kudret ve itibar sahibi bir şahsiyet olduğu da anlaşılmaktadır. Nitekim kendisine Söğüt ve Domaniç civarı kışlak ve yaylak olarak verildiğinde o mıntıkada kısa bir sürede söz sahibi olabilmiştir.

Bu durum Ertuğrul Bey’in savaşçı kişiliğinden ziyade karizmatik yapısından da kaynaklanmış olmalıdır. O, bölgedeki gayrimüslim unsurlarla iyi geçinmekte, büyük bir ihtimalle arazi ve sair ihtilaflarda hakem rolü üstlenmekte, Müslim, gayrimüslim halklar arasında bir baba rolü oynamakta ve herkes üzerinde saygı uyandırmaktadır. Osmanlı istimalet politikasının temelleri de bu noktada aranmalıdır. Osmanlılarla Bilecik Rumları arasında karşılıklı güven esasına dayalı iyi münasebetlerin gerçekleştiği görülmektedir. Osmanlılar, Ertuğrul Bey devrinden beri yaylaya gittiklerinde ağır eşyalarını Bilecik Rum beyine bırakırlar yayladan döndüklerinde de çeşitli hediyeler verdikten sonra eşyalarını alırlardı. Bu durum Osman Bey devrinde de devam etmiştir. Âşıkpaşazâde bu noktada Osmanlılara duyulan güveni “kafırler bunlara begayet itimad iderlerdi” cümlesiyle ifade eder.

Tespit edebildiğimiz kadarıyla bize göre onun belki de en önemli özelliklerinden bir tanesi de zayıf durumda bulunan kimseleri durum ne olursa olsun desteklemesi, zor durumda kalanı kollaması ve fırsatçılığı sevmemesidir.

Neşri, Ertuğrul Gazi’nin fakirlere ve dindar kimselere üç günde bir yemek pişirterek dağıttırdığını yazmaktadır. Ayrıca Neşri onun çıplakları giydirdiğini, dul kadınlara daima sadaka verme âdeti bulunduğunu da ifade etmektedir. Bizde böylelikle Ertuğrul Gazi’nin babacan, fakir fukara ya karşı sorumluluk hisseden, insaf sahibi ve yardımsever bir devlet adamı olduğunu öğrenmiş oluyoruz.

Ertuğrul Gazi’nin adını aldığı Tuğrul, bir cins av kuşunun erkeğidir. Tuğrul kuşu uzun zaman şahinden daha çok egemenlik ve güç simgesi olarak kullanılmıştır. Toğrul veya Doğrul olarak da söylenir. Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka olarak da bilinen Simurg’un karşılığı olarak da geçmektedir. Ölümsüzlüğü ve yeniden dirilişi simgeler. Her gün yeniden doğar. Anka Kuşu diğer pek çok dünya uluslarının mitolojilerinde de değişik adlarla mevcuttur. Ancak Türk mitolojisindeki bu kuşun diğer mitolojilerdeki benzerlerinden en önemli farkı tek başına olmayıp bir benzerinin hatta ikizinin bulunmasıdır. Konrul Kuşu, Toğrul Kuşu ile birlikte anılır. Her ikisi de Anka kuşunun tüm niteliklerini barındırırlar. Toğrul Kuşu yeraltına da inebilir. Atilla Han’ın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında yer almıştır. Oğuz Kağan ilk eşini, başında Tuğrul Kuşu olan bir ağacın kovuğunda bulmuştur. Macarlar armalarında yer alan bu kuşa “Turul” derler. Bir efsaneye göre Toğrul Kuşu Moğolları, Konrul Kuşu ise Türkleri simgeler. Yiğitleri kanatlarının altına alıp yardım eder, ne isterse yapacağını söyler. Tüyleri sihirlidir, iki tüyünü birbirine sürtünce zenci bir cin gelir ve üç dileği yerine getirir. Ufuk noktasının ötesindeki sonsuz denizde bulunan Kaf Dağının ardındaki karanlıkta yaşar. Attila’nın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında Tuğrul kuşu yer almıştır. Tuğrul ayrıca ilk Büyük Selçuklu hükümdarınında adıdır.

Netice itibarı ile Gündüz Alp’ın Ertuğrul Gazi’nin babası olma ihtimali gayet yüksek bir olasılık olarak karşımızda durmaktadır.

Son zamanlarda yapılan araştırmalar neticesinde Gündüz Alp’in Ertuğrul Gazi’nin babası olduğu fikri ön plana çıkmıştır.

Şükrullah’dan başlayarak birçok Osmanlı kronik yazarı tarafından başta Âşıkpaşazâde olmak üzere Neşrî, Oruç, El Kunevî, İdrisî Bitlisî, Bayatlı Mahmud Oğlu Hasan, Lütfi Paşa, Muhyiddin Cemâlî, İbn Kemal, Cenabî ve Hoca Sadeddin gibi müverrihler ile ATAO’larda Ertuğrul Gazi’nin babası Süleymanşah olarak gösterilmiştir.