Władca zamku w Kaniowie bierze za żonę Orlikę. W dziewczynie kocha się Nebaba, który na wieść o ślubie planuje zemstę na nowożeńcach. Nebabę nawiedza demon Kseni, wskrzeszonej po utopieniu w jeziorze. Bohaterowie żyją na pograniczu życia i śmierci, a demoniczne siły przepowiadają tragiczne wydarzenia.
W obrazach ociekających krwią i szaleństwem Goszczyński zobrazował chłopsko-kozackie wystąpienia, zainspirowane prawdziwą historią koliszczyzny. Po raz pierwszy w literaturze polskiej lud został przedstawiony jako żywiołowa siła, niszcząca świat „panów". Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego uznaje się za najważniejsze dzieło polskiego czarnego romantyzmu.
Seweryn Goszczyński (1801–1876) — poeta, publicysta, działacz polityczny. Był piewcą literatury narodowej nawiązującej do tradycji słowiańskich, ludowych i historycznych, zaangażowanej politycznie. Pisał wiersze o tendencjach rewolucyjnych i demokratycznych. Jednak największą sławę przyniosła mu pisana w latach 1826–1827 powieść poetycka „Zamek Kaniowski". Utwór ten zalicza się do istotnych dzieł w klasyce polskiej literatury. Goszczyński po raz pierwszy ukazał lud jako żywiołową siłę, która jest w stanie zniszczyć „świat panów".’
